Yönetmen Koltuğu: Costa-Gavras

L’aveu / İtiraf – 1970

“Uyan Lenin, bunlar çıldırdı.”

Çekoslovakya’da 1948-1951 yılları arasında dışişleri bakan yardımcılığı yapan Artur London’ın 1968’de yazdığı kitabından uyarlanan L’aveu, Costa-Gavras’ın en sinir bozucu filmidir diyebiliriz. Sinir bozucudur çünkü bitmek bilmeyen sorgularla neye uğradığını şaşıran başkahramanla birlikte biz de neyi, nasıl düşüneceğimizi şaşırırız.

Anton Ludvik / Gerard (Yves Montand) adlı başkarakteri takip ettiğimiz ve başına gelenleri onunla birlikte anlamlandırmaya çalıştığımız filmin en sinir bozucu yönü birbirini takip eden sorgu sahneleri. Bu sorgu sahneleri başkahramanla birlikte izleyiciyi de geriyor ve onun hissettiği çıkışsızlığı, olayları anlamlandırmada gitgide yitirdiği sebep-sonuç ilişkisini seyirciye de yaşatıyor. Özellikle durmaksızın tekrar edilen “marche” (yürü) komutu ile tutuklunun sinirlerini zayıflatan “karşı taraf”ın aslında karşı taraf olmadığını biliriz. Yani her şeye içeriden bakar Costa-Gavras.

Yves Montand’ın ne denli iyi bir oyuncu olduğunu anlamak için belki de bir Costa-Gavras filmi izlemek gerekmekte ve L’aveu da bu filmlerden biri. Özellikle mahkeme sahnelerinde iyice ayyuka çıkan her kim iktidara gelirse gelsin erki elinde bulundurmak, kaybetmemek için her türlü deliliği yapabilir eleştirisi filmin akılda kalıcı yönlerinden biri.

Filmin en az kendisi kadar ünlü olan “Uyan Lenin, bunlar çıldırdı.” yazılaması da Costa-Gavras’ın eleştiri oklarını kimseden sakınmayacağının adeta dışavurumu.

Filmin unutulmaz sahnelerinden biri de mahkemede geçen ve olayın ciddiyetiyle ters orantı kurularak etkileyiciliğin artırıldığı şu sahne diyebiliriz: